.png)
17. Dodes’ka-den (1970): Jehra Rengan
Yekem
fîlmê rengîn yê Kurosawa. Ev fîlm ji aliyê rexnegir û produktoran ve qet nayê
ecibandin û wekî fîlmên din yên Kurosawa deng venade. Min tu tişt ji vî îşî fam
nekir, camêr ji çîrokine biçûk fîlmekî qerase afirandiye lê rexnegirên me ev
camêrê me ji dinyayê sar kirine, ketine xulqê wî, bêhna wî teng kirine,
psîkolojiya wî têk birine. Kurosawa piştî van bertekan resmen dîn dibe. Ez
dibêjim halê wî jî hingê ne kêmî wî kurikî (Rokuchan) bû yê her roj tramvaya
xwe ya xeyalî diajot, yan jî wî zilamê han yê di xeyala xwe de maleke mûhteşem
ji bo xwe û kurê xwe lê dikir. Qalpaxa serê Kurosawa diavêje gelî guhdarên
ezîz! Di 1971ê de ji ber van hemû sedeman, giş ji belaya Dodes’ka-den,
teşebisî întixarê dike. Mala Xwedê ava, namire. Ez dixwazim jê re bibêjim: Kuro
lawo sawa, te xêr e bavê min? Te kutaye piyaseya sînemayê û hiştiye, te fîlmekî
weha henûn û şîrîn çê kiriye, tu hîn çi dixwazî?
Salên
70yî. Kurosawa bîst sal e ditirse destê xwe bide fîlmên rengîn. Hînbûna edetên
nû carna ji devjêberdana edetên kevin zehmettir e. Ya Kurosawa jî ew mesele ye,
herhal. Bajarvaniya Japonyayê dide çargaviyan, bajar bê ser û ber mezin dibin,
dinepixin; endustrî di serê govendê de ye, derdikeve orteyê, xwe dîno mîno dike,
em bêsekin wekî manyaxan jê re li çepikan didin, wê derdixin ser qulqulîka xwe,
bilind dikin hewayê (bnr. Smaîlê Tivorî). Ev dîmeneke xapînok ya Japonyayê ye,
lê dîmeneke din heye ku Kurosawa di vî fîlmî de berê me didiyê.
Em
li taxa herî xirab ya bajarê herî xirab yê Japonyayê ne. Ev fîlmekî li gecekonduyan
e. Tax wekî karnavalekê ye, her kes bi awayekî ye, her kes di rengekî manyaxiyê
de ye, yek kesk e, yek sor e, yek zer e, nîşana zafer e (berê min digot qey ev “zafer”
navê mêrikekî ye, me xwe biçiranda jî em ne polîtîk bûn, zarok tu carî nikarin
bibin polîtîk). Her kes di nav hev de ye, lê her kes li dinyayeke din e. Însan
çawa dikarin ew qasî ji hev cihê bin bi qasî ku wekî hev bin, aqilê min nabire.
Labîrenta Cinan ya Hesenê Metê hat bîra min gava min li vî fîlmî temaşe
kir. Ev hemû kesên di fîlm de, lîstikvanine vê labîrentê ne û kesên bikevin vê
labîrentê, xilasiya wan jê tune ye, hatin çûyîn e, çûyîn hatin, dawî dîsa li
destpêkê ye.
Kurikê
dîn (Rokuchan) yê ji bo dêya xwe ya dîn ji Bûda dixwaze ku dêya wê baş bibe,
her sibeh xwe hazir dike, bi hereketan tramvaya xwe bi rê dixe û weke bayê bezê
dibeze, lazim e kes derekeve ser rêya wî, yan na dê di bin tramvaya wî de
bipelçiqin, dengekî derdixe ew, ev dengê tramvayê ye: Dodes’ka-den, dodes’ka-den,
dodes’ka-den… Mêrikek (Serserî) û kurê wî yê parsek, di erebeyeke xilmet de
radizin, her tim ew mêrik di xeyala xwe de (lê ji bo wî rastî ye) maleke bi
hewiz çê dike, pêşî derî, dû re avahî, dû re hewiz (bê hewiz nabe), ew her carê
rengekî li vê mala xwe dikin û em jî wan rengan dibînin (feydeya dîmenên rengîn
li vî fîlmî), lê bi xwarina masiyên mirî jehrî dibe kurê wî, ev jehra rengan e,
hewiz jî hazir e kurê min.
Mêrikekî
sinhetkar î berbuhêr, pereyên xwe dide dizekekî ji bo ku ew qutiya wî ya kar dane
erdê, dibêje tu kengî hatî ez dê pereyan ji bo te berhev bikim. Keçikeke ji bo
mêrê xaltiya xwe şev û roj bi bêdengî dixebite, tecawiza wî mêrî ya li wê
keçikê, kêrkirina kurikekî alkolfiroş ji aliyê vê keçikê ji ber tirsa wê ya
hezkirina bo vî kurikî. Mêrikekî bê lebt û liv bi qasî qurmê darekî, mirî,
halmîn, karmendekî kevin. Jina wî ya hatiye lêborîna xwe jê dixwaze, xuya ye wî
bi mêrekî re xapandiye. Du karkerên dost î serxweş ku bi kêfxweşî jinên xwe bi
hev re diguherin. Komek jinên ku li ber kaniya taxê hûr mûran dişon. Jineke ku
hemû zarokên wê pîç in, lê mêrê wê wekî dayika hemû zarokan bi bextewariyeke
mezin li wan dinere. Memûrekî kulek ku tîka wî heye û jina wî ya serhişk û
qûnmezin. Jineke bedew î şehwetperest ku li pey nêçîra xwe ye.
Em
di dinyaya rengan de ne. Jehra
rengan. Jehra rengan. Jehra rengan. Jehra rengan.
Jehra rengan. Jehra rengan.
Jehra rengan. Jehra rengan. Jehra rengan. Jehra
rengan. Jehra rengan. Jehra rengan.
Jehra
rengan. Jehra rengan. Jehra rengan. Jehra rengan.
Jehra rengan. Jehra rengan.
Jehra rengan. Jehra rengan. Jehra
rengan. Jehra rengan. Jehra rengan. Jehra rengan.
Jehra rengan.
0 yorum: