.png)
Mem Artemêt: Heger helbestek bikaribe, helbet wê wêneyek jî bikaribe dinyayê biguherîne.
Cara ‘ewil, par, em di fûara kitêban a Diyarbekirê de rastî hev
hatin, beriya wê nasîneke me ya bi telefon û mailan hebû. Hingê bi deng û seda
xwe ya Serhedî gazî min kiribû xortê bi bejn û bal, Mem Artemêtê çapik û
çeleng. Pê re pê re, gelek caran çav bi nivîsên wî ketim di kovaran de. Kêfa
min ji du tiştan re pirr hatibû: 1) Mem bi her awayê xwe Serhedî bû, 2) Temenê
me nêzî hev bû ku hema hema çêdibe bibêjin em berxê salekê bûn. Piştî demekê Mem dest bi wênegiriyê kir û bi raya
min û ez bawer dikim bi raya gelek hevalan, wêneyên gelekî xweşik û serkeftî
digirtin. Îsal, cara duyem, dîsa li fûara Diyarbekirê me hevdu dît bi mebesta
hevpeyvînekê, heman rojê me berê xwe da Mêrdînê û rojtira din, di 22yê Gulanê
de me ev hevpeyvîn pêk anî. Tevî ku me ev hevpeyvîn zûtir jî kiriye, derfet
çênebû ku qeyda hevpeyvînê derbasî nivîsê bikim ji ber sersarî û tenbeliya min.
Em li ser wêne û edebiyatê axivîn. Şemiyeke xweş bo we divêm.
 |
| İnanolo û Mem Artemêt Gulan 2016 - Mêrdîn Wêne: Ersin Sönmez |
İnan Eroğlu: Mem, di hejmara dawî ya Jehrê de çîrokeke te
derketibû, bi navê Rojek ji Zivistana Serhedê. Ez bawer im yekem çîroka
te ya çapbûyî ye û di wir de bala min kişand ku ew devoka Serhedê pirr li ber
çavan e. Çawa ku em di berhemên kurdînûsên Sovyetê de jî dibînin, ew peyvên
tirkî yên ku bi awayekî xwezayî tên bikaranîn, di yên te de jî tên bikaranîn.
Wek tûnsiz, êpê, êpêce, sûtçî û filan. Ez dixwazim vê bêjim: Bi ya te divê
nivîskar bi çi awayî îstifadeyê ji devokên xwe bike di berhemên xwe de?
Mem Artemêt: Ya rast piştî
ku ez çûme Bîngolê beşa kurdî, di nava devokên xurt û qewî da, devoka min
piçekî heliya, min hew nêrî hemû peyvên ji devê min derdikevin ji devokeke din
e, ez ji vê tiştê ne aciz im lê min kurmanciya xwe ya Serhedê ku gelekê jê
qayîl im ji bîr kir, min hinek ji vir û hinek ji wir hilda. Ya min piçekî bû "toplama".
Vêca hingî ji destê min tê, ez xwe diavêjim bext û gumana van nivîskarên me yên
Kafkasyayê û Serhedê, yên weke Fêrîk û Ezîzê Gerdenzerî, Kawa Nemir û Eliyê
Evdirehman... Bi wî awayî dixwazim piçekî ê xwe, malê xwe di cihekî de bigirim
û bisitirînim, qe nebe belkî devok bi ser xwe de were. Meriv ji kîjan devokê
çiqas îstifade bike ewqas baş e. Divê meriv nasnameya xwe jî zêde di nav ewkê -suhbet
û nivîsê- da jî diyar neke, esas devoka te nasnameya te ye lê hingî ji destê te
tê, her parçeyekî, ger yekî ji wir, ger yekî ji vir hildî, belkî bi vî awayî jî
ew kesê muxatab te fêm bike û netengize an jî di te de perçeyekî xwe bîbîne. Ez
nikarim bibêjim divê nivîskar çawa bide û bistîne, çawa binivîsîne, lê ez
texmîn dikim meriv pişta xwe bi temamî bide devoka xwe, dê nexweşiyek derkeve
holê, helbet tu yê hinekî tuxmê devok û jargona xwe bireşînî di nav derdê xwe,
erê devok bikaranîn xweş e, lê bi temamî jî na, naçêbit.
İ.E.: Di vê çîroka te de, mesele esas meseleyeke zarokatiyê ye.
Qala meseleyeke zarokan dike ku li pey kewan dikevin. Erê, di vê çîrokê de
zarok wek zarokan diaxivin, lê bi giştî, gava ku tu karakterên xwe diafirînî,
çiqas hay jê heyî ku karakterên te li gor karakteriya xwe diaxivin, tevdigerin?
 |
| Mem Artemêt |
Mem Artemêt: Weleh birader,
ya rast ev serboriyek bû, min ev serborî piçekî bi kar anî. Divê meriv zêde
mudaxaleyan neke, çawa bêjim, bila hinekî jî ji te derkeve yanî. Erê ev hinekî
ostatî dixwaze, ez ne yê wê astê me, ji xwe re rehet im yanî, lê ya min jî
piçekî jî ji min derket. Erê, serboriyek bû, serpêhatiyek bû, qewimî û çû, lê
min zêde jî dest nedayê. Çawa bû, wisa jî rê hilda, çi hate bikaranîn jî
haveynê wê bû, wisa… Hemû jî, di aûraya wê da çi hebû, di tebîeta wê da çi
hebû, ew der çû,
İ.E.: Esas, vê dixwazim bibêjim. Ji ber ku em di gelek berhemên
nivîskaran de dibînin ku karakter li şûna nivîskar diaxivin. Tu çiqas li vê
yekê baldar î ku karakter divê tam weke xwe bin, ne ku wek te difikirin, li gor
nêrîna te tevdigerin.
Mem Artemêt: Gerek karakter azad bin. Erê, dîsa jî wek kûklayekî di destê te de
ye, tu çawa bixwazî wisa ne, lê hingî ji destê te tê bila ji mudaxeleya te
derkeve, bila ji te azad be, piçekî ji te derkeve. Dema piçek ji te derketin,
wê her kes tiştek ji xwe tê de bibîne. Ez di wê qenaetê de me ku, erê, ben di
destê te de ye, tu çawa bixwazî wê wisa be, piçekî jî azadbûn… hela ka bisekine
belkî ew qehremana, ew lehengana derfetekê bidine te, tu rêya xwe bibînî.
Carinan tu rê didî karakteran, carinan karakter wê rêyê didine te.
İ.E.: Helbesta te ya Xewlexaneya Niştîmên de, Kurdistan bi
xwîn, mirin û îxanetê hatiye vegotin û tu wê vegotina Xanî, Koyî û Axtepî ya ji
bo neteweyên serdest kirî, parçeyekî didomînî û behsa “xwîna pencên gemarî yên
ereb û ecem û roman” dikî. Her wiha di cihekî Kurdistan, di cihekî de jî
Kardoxîstan derbas dibe, ku ew jî navekî guhertî yê Kurdistanê ye bo te ku te
xwestiye koka kurdan bigihînî deme kardoxiyan, demeke antîk. Min ev helbest wek
xwe-îspatkirinekê xwend, tu dixwazî îspat bikî ku bi rastî jî kurd miletekî
qedîm in, heqên wan hatine pêpeskirin, tu kêmasiya wan ji gelên din tune ye,
filan. Gelo ev îspatkirin li cem te mecbûriyetek e yan jê wêdetir e?
 |
| Bîngol, 2016. Wêne: Mem Artemêt |
Mem Artemêt: Îspatkirin ne
hewce ye, ez bêjim vebêjim, jixwe tê gotin, her tê gotinê ji straneke gelêrî
bigire hetanê helbesteke amatorî, ji ya herî amatorî bigire hetanê romaneke
serkeftî û hetanî fîlm û hewldaneke herî piçûk de ev îspat heye. Di romanê de
jixwe ev îspatkirin, ev pêpeskirin diyar e, li ber çavan e, eşkere ye. Ne hewce
ye ku yek tiştekî binivîse ji bo rewşa li dar e… Lê di wir de, dîsa jî min
xwest ez jî bêjim va ye ev neheqî heye li ser me, pirr jî gerek meriv wê
hestyariyê, wê duygusallikê derneyne holê. Lê dîsa jî dema ku ew hest li
deriyê min dixin, ez jî derî vedikim, wisa çêbû. Te got Kardoxîstan, jixwe
hewceyî gotinê nîne, antîkî tê de heye, kevnarebûn tê de heye. Kardoxî… Kêfa
min ji vê peyvê re hat, min got gelo dibe ku ev peyvenazika xweş li helbestê
bê, wisa. Hûn Kardoxî ne, ne?
İ.E.: Nizanim… Helbesta te ya Ji Biyaniyekî Re Kurdistan jî
wisa ye. Tu qala sermaya Kurdistanê, bêsiûdî û qedera reş a kurdan, dayikên
kurdan, çiyayên wan dikî û nîşan didî. Di vir de jî min xwe-nîşandanek, xwe-îspatkirinek
dît. Ez nizanim, ev dibe ku di bin-hişê te mabe, çawa ku, piçekî jî ji ber wê
tesîra bindestiyê ku em dixwazin ji biyaniyekî re nîşan bidin, xwe bidin
îspatkirin ku bi rastî jî em wiha ne.
Mem Artemêt: Gelo ez pirsê
tam fam nakim, xwe-îspatkirina çawa? Ez xwe îspat bikim yan aliyê gel?
İ.E.: Wek gel ez dixwînim. Bi giştî ez dibêjim, belkî tesîra
bindestiyê hebe ku em dixwazin her tim xwe nîşan, xwe îspat bikin ku em ji
serdestên xwe jî baştir in, qedîmtir in, em wiha ne, bêvan in…
Mem Artemêt: Her tiştê me
li gorî tansiyona civatê ji xwe re teşeyekê digre, helbestê de jî wisa ye, te
dî duh Kek Şener digot em dikevine sûrên Amedê, ji me re dibêjin me daxist, indirdik
ha indirdik -dujmin vê tiştê dibêje, ji bo gelê me dibêje, yaw te xêr e hey
harbûyo, neyi indiriyorsun, çima ev çivîk e? Milletekî bifikire ku di
nav xweşiyên, xêrûberên welatê xwe de nikare bigere, gef li wan tê xwarinê. Ji
wan bigire hetanî helbestên şairekî tên dizînê û dagirkirinê, wek yên mamoste
Arjen Arî, helbestên wî hatine qorixkirinê hetanî îro jî em jê bêpar in, bi vî
awayî ji vî gelî her tiştî didizin. Şerekî dijwar ê kurdan hebû li Kobanê,
gelek dayîk hestiyên zarokên xwe jî nikaribûn bidest bixistana, encax wan
xewnan de dibînin. Di vir de belkî ez meselê piçek daha dirêj bikim. Hin civak
û medeniyet hene ku miriyên xwe derdixin, paqij dikin û dîsa çal dikin. Meriv
rewşa wan bi ya kurdan re berawird bike, ka lê binêre ezîzo mirineke çawa li me
bûye nesîb, meriv di wir de jî difikire. Tabî, êşa welat, azara welat kula me
ye, ne wek kesekî ku ew helbesta nivîsiye di heman demê de wek xwînerekî, wek
xwendekarekî ez jî dixwazim tiştekî bikim, belkî helbesteke nîvco, belkî bi
molotofeke ji kezebê…
(Di vê navê re hevalek xebatkar ê cafeyê tê.)
İ.E.: Tiştek venaxwî? Venaxwin tiştekî?
Ersin Sönmez: Çi vexwin?
İ.E.: Ez çayekê vedixwim.
E.S.: Ez jî avekê.
Mem Artemêt: Ji min re
çaykî bîne.
İ.E.: Baş e. Xelas?
Mem Artemêt: Xelas, welle
ez jî nizanim, divê pirr tişt were…
İ.E.: Na, yanî min got gotinên te yên ji bo vê pirsê?...
Mem Artemêt: Nizanim, belkî
berfirehtir jî bê qalkirinê, lê…
İ.E.: Berfireh be bila, ferq nake. Ê baş e. Bala min kişand, hem di
helbesta te Firmêskvexwar û hem jî di Selteneke Ji Pirsan de
heman gotin derbas dibe. Di yekê de “firmêskên bêxwedî” (gelo dê bimiçiqe
rojekî / ev firmêskên bêxwedî) û di yekê de jî “rondikên bêxwedî” (li
ser çûyîna te / bi salan rondikên bêxwedî / xwe xêz kiribû li nav dilî) derbas dibe. Ez henekeke xirab bikim: Ma qey
xwediyê rodikên te tune ye ezbenî, derdê te çi ye bi van rondikan re?
Mem Artemêt: Ya rondikan,
ew ne rondikên min tenê ne kî. Rondik, yanî tu nasnameya civatekê barê li wan
rondikan dikî. Heke rondikên min tenê bûya, welle rondikên min zêde tenê ne. Lê
jixwe dema tu wê helbestê bixwînî, çûyî ye, behsa çûyî û derketiyan heye li
wir, esas di wir de helbesteke dî jî heye, di wir de te dî Nûredîn Zaza jî ji
bo derketiyan dibêje, Xwedê alîkarê derketiyan be. Ji bo derketî û çûyiyan
nivîsîbû, ji bo kesên derketin, çûn û hey çûn. Ji bo ku tiştekî bikin, ji bo
hinekan heyat li xwe herimandin. Di wê helbestê de tiştên din jî hene, belkî
min zêde dernexistiye holê, ew behreya min tune, min nikaribûye derxim, belkî
ez lê vegeriyama baştir bikaribim derxim, lê, xwediyê rondikan, nizanim, gere
meriv di vir de li xwediyê rondikan negeriya. Rondik, ji xwe meriv xwediyê
rondikên xwe ye, wateyeke zêdetir lê bar nakim. Wekî din jî, jixwe min destpêkê
de diyar kir. Gel... Helbet, ew layîq in ku meriv ji bo wan du rondikan
birijîne. Yaw te min terskoşe kir arqadaş, ka ji me bihewe ev pirseke zor bû,
em xwe bavêjine kîjan çemî ji derdê te hey hewar.
İ.E.: Gotareke te li ser rêziman e û wekî din te ferhengokek li ser
nifirên kurdî amade kiriye. Çi ji vî zimanî dikeve serê te, hêja ye meriv xwe
ji bo wî biêşîne?
Mem Artemêt: Zimên. Helbet,
ev karê me gişkan e. Erê, pêşeng hene, lê meriv hinekan wek pêşeng bibîne û xwe
bide aliyekî jî nabe eşebilla. Kî çi kir êdî...Em vî karî dikin ne wisa, pênc
sal şûn de, deh sal şûn de em ê di nav vî karî de bin. Hêvî her tim ji zimên
heye, digel ku rewş xerab e jî. Min xwest gotara daçekên “wekî” û hemwateyên wê
de, evê dewlemendiyê ji aliyê daçekên şibandinê ve wê ciyawaziyê, wê rengîniyê,
pirralîbûnê derxim holê ku ez şaş nebim bîst û heşt heb daçekên şibandinê
derketin -bereket lê keve, çima tune mala xalo, têr e tijî ye, bixwe hetanî ku
tu pê bikevî, yaw henek menek li cîhekî bi rastî jî ev mîrata zimanê me zor
dewlemend e ezîzekem- bîst û heşt daçekên mîna “wekî, fîna, fînanî, nola,
fenanî, wergê, seke, manendî, qayde, cêla” derketin û gelekên din jî man ku wê
gavê nedihate hişê min, belkî berhirehtir jî lê bihata zêdekirinê…
İ.E.: Tu nivîsên xwe di rewşeke çawa de, çi çax dinivîsî?
Amadekariyekê bo wê dikî yan bi
temamî li ser îlhamê ava dibe?
 |
| Gola Qulingî, Çolig, 2015 Wêne: Mem Artemêt |
Mem Artemêt: Ji bo helbestê
ger ez bêjim -Rebbiyo tu zilma me û helbestên me li ser gelê me nekî barekî
giran, carekî Kekê Erol Şaybak gotibû xêrê ji îmana xwe nebînim ku ez hemû
helbestên teze dixwînim û acizbûna xwe tanî ziman, heke me hinek aciz kiribin
bila heqê xwe helal kin- ev demek dirêj e ez helbestan zehf kêm dinivîsim. Kêfa
min van pêlan zaf ji çîrokan re tê. Çîrok her tiştî, her derfetê ji te re
dihêle, dide pêşiya te, kex dike û pex dike qewlê mezinan gotî. Di çîrokê de
mîzahê dikarî bi kar bînî, êşê, azarê…
İ.E.: Di helbestê de nikarî?
Mem Artemêt: Nizanim, belkî
di helbestê de jî dikarî, lê çîrok zêdetir derfetan dide te û deriyan li te
vedike bi ya min. Belkî jî em di tesîra çend kesan de jî man, me çavreşiya wan
kir, hesûdiya wan kir, me dest avêtê çawa kir, nizanim. Lê kekê Erol Şaybak an jî
Mihemed Şarman, vî karî baş pêk tînin, vê mîzahê, vî tiştî pirr diecibînim. Min
jî xwest ez bi awayekî di çîrokê de behs bikim, isa yanî...
İ.E.: Gelek helbestên mîzahî jî hene. Helbestê de jî dikarî
biceribînî, çênabe?
Mem Artemêt: Ez ne ew kes im ku helbestê wek qadeke mîzahê pêk bînim. Nizanim,
bi ya min çîrok piçekî deha rehet e, helbestê de nikarim, pêk nayînim. Esas
dibêjin helbest her tişt e, lê nabe babo, te dî civata me de dema dibêjin
tiyatro, hahanga ken tê hişê me. Ji bîra min naçe, komeke şanoyê hatibû
Bîngolê, şanoyek hebû, navê wê tam nayê bîra min, hevalên me li bendê bûn ku
bikenin, ên ku dîtin na bavo kenê çi halê çi,, man, man, man… Te dî dema ku ken
tunebû, derketin û çûn. Ya min jî, di helbestê de ez nikarim zêde mîzahê pêk
bînim, esas qet nehatiye bîra min jî, ên wisa nayêne bîra min îşte.
İ.E.: Ev demek e navê te gelek tê behskirin di wênegiriyê de. Çi
çaxê ve meraqa te çêbû li ser wênegiriyê, te kengê dest pê kir?
Mem Artemêt: Wênegirî, esas
di berê de hişê min de hebû. Min zehf ji Şehîd Halil Uysal hez dikir û hê jî bi
hurmeteke mezin wî dihewînim di hindirê xwe de, ew derhêner bû, gerîlla bû,
qehreman bû, makîneya wî ya fotrafan jî hebû, vê tiştê pir bala min kişand û
ewî bi kameraya xwe gelek tişt kişandin.Tiştên ku dîtî tim gîhande me ku di nav
zehmetiyên pir mezin de bûn ev tişt, wî digot tiştên ku ez dibînim ji sedî yek
encaxî digîhînime we. Dema min ev yek dît, û piçekî ji wênegiriyê hesiyam bandora
wê de mam, min dil berda vê tiştê, demeke dirêj çênebû û hey çênebû, pereyên
min ê bo makîneya fotrafan qet çênebû. Dû re piştî ku êdî hinekî zeman derbas
bû, ez xebitîm û min pere qezenc kir, ez çûm înşaatê, min pere da hev, min ji xwe re stand. Lê demeke
dirêj, qasî ku ez bêjim sal û nîvek, du salan, hema min wisa tiştên ji rêzê
kişandin, min efekta otomatîkê de dikişand, lê ev qedera du mehan e jî ez
diçime qûrsê. Helbet feydeya vê qûrsê gihîşte min, mala mamosteyên min ava, ew
derfet dane me. Piçekî, meh û nîv, du meh e derfetê dibînim ku tiştên baştir
bikişînim û parve bikim.
 |
| Gola Tarbasanê, Çewlig, 2016 Wêne: Mem Artemêt |
İ.E.: Wêneyên te bêtir peywendîdarî siruştê ne. Ji hemû tiştan
bêtir çima siruşt bala te dikişîne?
Mem Artemêt: Ne tenê
siruşt, ez derfetê bibînim, ez dixwazim wêneyên şer, yên mitîngan, wêneyên
derasayî, kurdewar û yên dewsên netewetiyê tê de hene jî bikişînim, lê li
Bîngolê tiştên wisa zêde tune ne tu pêrgî tiştên werê nayê an jî îmkanên me yên
ger û keşfê zêde tune ne. Tu dikarî fotrafên xwezayê di Bîngolê de bikşînî, wir
ji bo vê tiştê guncav e. Em jî carnan li gundan digerin, zêdetir jî em ji
xwezayê hez dikin. Bi wî awayî fotrafên xwezayê derdikevin holê.
(Qedeha çayê ji destê hevaleke me dikeve.)
Mem Artemêt: Nezer li ser
me ye, tiştek nabe. Di vê navberê de hevala me çayê hildişîne nava roportajê.
İ.E.: Do min jî ewk kir.
Mem Artemêt: (Ji hevala
xebatkar re dibêje) Lê yaleniz nîvê çayê çûye, em ê
nîvî bidin ha, tu qayîl î? Yanî heger du milyon be, em ê milyonekê bidin, heger
milyonek be, em ê pêncsed hezarî bidin.
İ.E.: Te got çi?
Mem Artemêt: Welle kekê,
Bîngol ji bo vê mijarê guncav e, tu dikarî xwe têr kî vê babetê de… Çiyayên
Bîngolê hip û hêşîn in. Çiyayên wê, navçeyên wê, sûlavên wê yên cûrbicûr hene.
Vê gavê li Bîngolê me, belkî cihekî din de bûma, cihekî mîna Mêrdînê de bûma, ê
dîrok derketa pêş. Cihekî mîna Amedê bûma wê şer derketa pêş...
İ.E.: Ji ber ku niha malzeme ew destê te de heye, tu wê bi kar
tînî, ne wer?
Mem Artemêt: Erê. Ji bo
vêya jî mixabiniyekê datînim vê derê, lê digel vê mixabinê jî kêfxweş im heger
tê ecibandin.
 |
| Resim yazısı ekle |
İ.E.: Tu gelek wêneyên rêyan dikişînî. Taybetî, ez bawer im hezkirineke
te ya taybet jî li ser wê heye. Çima rê?
Mem Artemêt: Ez ji rêyan
hez dikim. Rê hêvî ye, umîd e, dûredestî ye, hesret e. Rê. Nizanim. Jixwe em
tim û tim rêwiyê rêyekê ne. Nizanim, belkî piştî demek şûndatir, zêdetir hişê
meriv de dimîne. Belkî, erê carekê
wêneyek du wêneyan dikişînî, lê pirr kes dema behs dikin, serê te de
rûdinê, tu bixwazî nexwazî, otomatîk serê te de cih digire. Lê bêyî wêya, ez ji
rêyan hez dikim, wa ye li wir jî rêyek heye min ew rêya jî kişand. Biçûk be jî
rêyek li wê derê heye.
İ.E.: Rêya ku di nav gundê Buhêrkê re…
Mem Artemêt: Erê, ew rêya
te dî derdikeve… Hene, rêyên wisa hene, ez dixwazim wan rêyana bikişînim, s
eğrileri dibêjin jê re. An jî em kurmancî çi bêjin jê re, xwarerê bêjin, çi
bêjin?
İ.E.: Ka peyvekê bibîne, bila bi wî awayî derbas bibe… Ez ê pirseke
qerase bikim: Wêneyek dikare dinyayê biguherîne?
Mem Artemêt: Ev bi rastî jî
zor bû lo, wêneyê bi çavê hunerekê lê nanêrim. A soxî, tiştek li holê
heye, meydanê heye, tebîetê de heye, tu
wêya dikişînî û tînî. Te tebîet çênekiriye, bi destê afirînerekî an jî kesekî
din xweza çêbûye, tu diçî wan dikişînî û tînî. Te ew çênekiriye, tenê te wêneya
wêya girtiye, bi çavê hunerekê lê nanêrîm. Lê tabî, wêneyên wiha hene. Gelek
kesên navdar wêneyên pirr baş kişandine û mesela xelatên pirr baş jî standine.
Gelek kes jî tesîra wan de mane û dawî li jiyana xwe anîne. Wek ew zarokê ku li
pişt akbaba de, an jî em bêjin
pişt kelaxwirê de, pêşiya kelaxwirê de. Ew fotrafê pirr bi hukarîdar e.
İ.E.: Kîjan kelaxwir?
Mem Artemêt: Akbabayek
heye, zarokek li ber mirinê ye, hew maye ku bimire, ew kelaxwir jî pey wiya de
ye. Ev wêne gelek tiştan nîşanî merivan dide. Esas, belkî dersekê bide her
kesî, jixwe ders da me hemûyan jî. Wêneyek, nizanim, heger helbestek bikaribe,
şanoyek bikaribe, stranek bikaribe dinyayê biguherîne, helbet wê wêneyek jî
bikaribe dinyayê biguherîne.
İ.E.: Susan Sontag jî, ku li ser wêneyan gelek nivîsiye, di
hevpeyvîneke xwe de tiştekî enteresan dibêje û diyar dike ku wêneyan kiriye ku
tişta ew bi çavê “xwas” nekariye katedrala rasteqîn bibîne, bi saya wêneyan
bibîne. Tu difikirî ku wêne rastiyên ku em di rastiyê de nabînin nîşanî me
dide?
Mem Artemêt: Belê, jixwe ev
derfeteke baş e, ew şans û siûda me
heye… mesela em îro li vê derê, li Sîbayê ne, wêneyên vê derê dikişînim,
nizanim belkî gelek kes meraq dikin, li cihê xwe tiştekî wisa nedîtine lê wêne
wê derfetê, wê şansê didine wana ku ew bibînin. Erê, di xeyal de heye, belkî
dixwaze tiştên dîtir jî bibîne. Tenê ne ew e mesele, ji ber tiştên din jî
difikire, behrekî, sûlavekî, qeleyekê, erê wê yekê nas dike, wê şansê zevt dike
ku tu bibînî. Yanî hewce nake tu bi çavê xwe bibînî. Esas, di wî wêneyî de bi
çavekî xeyalane, pirr bi hêzdar lê binêrî, tê bikaribî wê gavê zevt bikî, wê
demê, wê kêliyê bijî. Jixwe ew kesê dibîne jî, wêneyên pirr serkeftî hene, ewê
gavê, wê kêliyê dijîn. Ew kesana wê şansê didine me.
 |
| Wêne: M.A. |
İ.E.: Piştî ku te dest bi wênegiriyê kir, tu bi çi awayî li derdora
xwe dinêrî? Em bêjin tu li derekê dinêrî, li dîmenekê dinêrî, ew dîmen bes ew
dîmen e an tu tiştekî din ji xwe re diafirînî di xeyal zîhna xwe de?
Mem Artemêt: Na welle,
diguhere, her tiştê meriva diguhere, têgihîştina mirov diguhere, ew algı
hemû, seranser diguherin. Tu li îzmarîtekê, li binikeke cixareyê binêrî jî,
dibêjî gelo ê ji vêya tiştek derkeve. Pirr tiştên cuda derdikevine holê,
nexweşiyekê bi xwe re tîne. Tu dixwazî herî bi çavekî din lê binêrî. Piştî ku
demek diçe, dibêjî gelo ev qedeha heta niha li vir nebe, li vir be, ê çawa be;
gelo ez vê îskanê ji aliyekî din de, "açıyeke" din de lê
binêrim, ez ê tiştekî çawa bibînim. Diguhere, seranser diguhere. Ew
têgihîştinên te, ew nêrînên te, her tişt diguhere, tu bi çavekî din lê
dinihêrî. Ev jî, rengîniyekî tev li heyata mirov dike, mirov qedir dizane,
qîmetê dizane. Meriv qedir dizane ku, dema ku şiverêyekê de an jî kûçeyekê de
derbas dibî, wê kêliyê dijî û derbas dibî.
İ.E.: Têkiliya navbera edebiyat û wêneyê çawa dibînî? Her du bi hev
re di nav peywendiyekê de ne an bi temamî ji hev cuda ne?
Mem Artemêt: Digel ku ez ê
bersiveke pak û qewî nedime te jî, lê ev qadana bi hev re pêwendîdar in.
Edebiyat-wêne, an jî tarîx û edebiyat, an jî tarîx û wêne… Wêne, pirr gotineke
ji rêzê an jî klasîk e, dibêjin helbesteke bêdeng e. Erê, wêne wê helbestê jî
dide, helbest jî edebiyat e. Wêneyekî dikişînî, di navberê re heştê sal derbas
dibe, di nav heştê salî de ew guherîn, ew ‘eynêmayîn, wekxwemayîn, edebiyatek
e. Nizanim, belkî pirr bi kûranî lê dinêrim an jî pirr rûxarî lê dinêrim, lê
pêwendîdarî miheqqeq heye. Meriv bixwaze wê pêwendiyê dayne dikare dayne yanî…
İ.E.: Vê dawiyê meraqa min jî li ser wêneyan çêbû, gelo ez ê jî
karibim bibim wênegirek? Pêşniyazên te çi ne, li min û xwendevanên ku dixwazin
dest bi wênegiriyê bikin?
Mem Artemêt: Welle, heger
wêneyên te mîna helbesta te bin, a îro ro rabe dest pê bike.
İ.E.: Heyra te çima ez deşîfre kirim, kes nizane ez helbestan
dinivîsim.
Mem Artemêt: Vê gavê na… Ez
ne ew qasî cihekî bilind, astekî bilind de me ku tawsiye li wan bikim. Mehek du
meh e min dest pê kiriye...
İ.E.: Wek dostekî, hevalekî pêşniyazê te li me çi ne? Di şexsê min
de, li hemû hevalên min…
Mem Artemêt: Ji bo ku hûn
heyatê tamek jê bigirin, wêne wî şansî nas dike ku tu herî Çiyayên Dêrsimê, ku
tu karxezalan bibînî, pezkoviyan bibînî. Wêne derfet dide te ku tu herî qeraxê
Behra Wanê bibînî, wêne wê derfetê dide te ku tu li Çiyayên Bîngolê bigerî an
jî sûrên Amedê bigerî an jî werî Sîba Cafeyê, deştên Mêrdînê binêrî. Esas
wêne di wir de navgînek e, ew nebe tu
nayê, ew bilêta te ye. Helbet, wêne heyat e ya. Çîrok in, her wêne çîrokek e.
Çîrok hene heşt rûpel, çîrok hene kareyek, tenê kareyek. Bo wê çîrokê, tenê
pêlî dûgmeyekê dikî. Helbet, hetanî pêlî wê deklanşorê kirinê jî zehmetiyeke
mezin e lê her wêne çîrokek e. Ez dixwazim hemû heval, bi taybetî ne tenê wêne,
bes bila di qadekî de mijûl bin. Em bi hemû qadan re mijûl nebin jî wê bibe,
hewce nake her kes wêneyan bikişîne lê ji bo ku têgihîştina mirov, ji bo ku
însan bikaribe bi çavekî têr û tijî, bi lezetekê li heyatê binêre, divê xwe
bigire cihekî, divê li tiştekî bihewe, bi helbestekê… Nizanim, kek Rênas Jiyan
dibêje ez ne ew mêr im ku helbestê berdim. Nizanim, belkî kesek jî dibêje ez ne
ew mêr im ku dev ji resimê berdim an jî bilûr-lêxistinek, wa ye li rex me heval
li bilûrê dixe, li tembûrê dixe…
İ.E.: Ser û guh ji me birin…
Mem Artemêt: Erê, an jî
gelek kes hene, camêran bi rastî jî kedeke mezin dane, di nava tırnak
işareti de dibêjim, “lensê wana pirr xweşik in, bi van lensana wêneyên pirr
pirr xweş dikişînin.”
İ.E.: Ê te jî ne xweşik in qey?
Mem Artemêt: Na, ez teze
hîn dibim. Ji ber ku ez teze hîn dibim, lê ne qayîl im. Jixwe ez her ku
fotrafekî lê bar dikim, fotrafên kevn jê dibim. Belkî heval hay jê nînin, ez
fotrafên berê sîl dikim, fotrafên ku mehek beriya niha dîtin, niha îro tunin,
hinek mane. Ez jê dibim, qayîl nînim. Wek helbestên xwe…
İ.E.: Yanî ez ê karibim bibim wênegirek, ne?
Mem Artemêt: Helbet, ez bi
te bawer im. Dîsa di rêya helbestê de biçî, di wan fikrên xwe ve tu yê bibî
wênegirekî çê û em ê li pey te bin.
İ.E.: Ê baş e, te ez gelek kêfxweş kirim.
Mem Artemêt: Jixwe wêne,
wênegir li te tê. Dema tu dikî stûyê xwe, tu xwe wir de diavêjî, wir de
diavêjî, ew jî dibê qey di havêyna te de heye ku tu jî bibî wênegirekî baş…
Dest navêje wê qadê jî lo, te hemû qad girtine, bisekine em ji xwe re nanekî jê
bixwin.
İ.E.: Na, bila dilê te rihet be û gelek spas bo sohbetê, sohbetek
xweş bû. Mala te ava…
Mem Artemêt: Mala te jî ava
ku te ew derfet da me ku em êş û azara dilê xwe bêjin. Qene bi vî awayî me
hevdu dît û bêhna me jî derket sewa vê suhbetê...
***
MEM ARTEMÊT / PORTRE
Di sala 1993an de li gundê Meşketankê ya ku bi ser navçeya Artemêta
Wanê ve girêdayî ye ji dayîk bû. Dibistana seretayî û lîse li wir xwend, paşê
li Zanîngeha Bîngolê dest bi beşa ziman û wêjeya kurdî kir -Îsal derbasi pola çarem bû-. Nivîs, gotar,
çîrok û helbestên wî di kovarên mîna Nûpelda, Roza, Çirûsk,
Laser, Roza, Nûbihar, Jehr, Folklora Kurdan û hwd. de weşiyane. Li
Kurdî-Dera şaxa Çewlîgê de mamostetiyê dike û wêneyan dikişîne...
0 yorum: