.png)
2. Sátántangó (1994): Vegera Miriyan
2. Sátántangó (1994): Vegera Miriyan
Fîlmê
herî dirêj yê heyata min. Heft saet. Heft saet û yek deqîqe. Heft saet û yeq
deqîqe û sî û pênc saniye. Hin kes dibêjin heft saet û nîv e. Yanî çarsed û pêncî
deqîqe. Însanek çima bi qasî saetên memûrekî wextê xwe dide fîlmekî? Ez çima vî
wextê xwe didim vî fîlmî? Nizanim. Ez jî bi qasî wan çêlekên nîvsaetê destpêka
fîlm, bê daxwaz, bê armanc, bê mebest, bê minet bi vir de bi wir de hatim û çûm
û min li vî fîlmî temaşe kir. Min got çêlek lê çêlekeke me jî hebû, kincên me
dixwarin.
Bloom
behsa vegera miriyan dike. Navekî din lê datîne, Apophrades. Di vir de
jî şairekî me heye, lê hin kes jê re dibêjin sêhrbaz jî. Ev Îrîmas e, gelekî
çeleng e, wekî lordan e, şewqeya wî, qapûtê wî, qerewata wî. Û dostekî wî yê din heye, em bibêjin yawerê
wî. Ev jî Petrîna ye. Em însan gelekî ecêb in, hezar sal jî derbas bibe, em nikarin
xwe ji hin karakteran xilas bikin. Behsa Don Kîşot û Sancho Panza dikim. Ev
tesîra pîkareskê hîn jî li ser me heye. Tarr belkî qebûl neke, belkî jî înkar
bike lê wî jî wekî gelek kesan ev her du karakterên xwe yên pergal-belav derxistiye
rêwîtiyekê, tevî ku em zêde nikarin bibêjin ka serleheng in yan na.
Gundî
ehmeq in. Tirsa wan ew e ku rojekê dê mirî vegerin. Mirî vedigerin, ez nabêjim,
Bloom dibêje, ji gora xwe radibin û dixwazin şûnê ji gundiyan bigirin. Gundî
heger şair bin, ew şairên ehmeq in, şagirt in, xelef in. Ya rast Îrîmas
û Petrîna nemirine, tenê wan behsek daye belavkirin ku ew mirine. Şairên baş ne
yên mirî ne, lê ew in yên xwe li mirina qestî dadinin. Şairên baş rojekê
vedigerin. Hewl didin vegerin. Îrîmas û Petrîna jî vedigerin. Gundiyên ehmeq
dixwazin berî vegera miriyan birevin, bi rastî jî heger karibin ji ber xezeba
Îrîmas û Petrîna birevin, ez dê ji wan re nebêjim ehmeq lê ez dê bibêjim şairên
baş. Lê na, nikarin birevin û her du şovalyeyên me ji gora xwe radibin û tên
şûna xwe ya berê digirin. Mîr li mîrektiya xwe vedigerin, gundî li ehmeqtiya
xwe ya berê.
Gundî
ewqasî ehmeq in, her du şairên me pereyên gundiyan jî distînin, wan bi dû xwe
dixin, bê war dihêlin, bi nutqeke miezem, bi xeyaline mihteşem hişê wan ji serê
wan dibin. Gundiyên ehmeq gava dixwazin bibin şairên baş hewl didin pereyên xwe
ji mîrê xwe bigirin lê ev hewldaneke bêçine ye, mizdaneke şairê baş ya li serê
şairê ehmeq, dike wan ji dîn û îman bixe. Xeydeke biçûk ya şairê baş dike ew
hezar lavayan ji bo wî rêz bikin. Ji şairên ehmeq mitewazîtir kes tune. Loma ew
her bi mitewazîbûna xwe qayîl bûn di bin destê şairekî mezin de bimînin.
Her
du miriyên me yên rabûyî digihîjin meqseda xwe. Pergala gundiyan belav bûye,
her yek bi cihekî de diteriqe, ew mirine êdî, ew ketine gorê. Lê şairên baş
ewqasî mizawir in, dikarin hemû musîbetên xwe wekî yên gundiyan bin bi wan
bidin qebûlkirin. Ehmeqno! Hîn jî minnetdar in ji bo mîrê xwe. Hemû spasî ji bo
mîrên baş, miriyên baş, şairên baş.
Dengê
çirkeçirka saetê tê. Saetek li mala me jî heye. Bi şev bavê min pîlê wê
derdixe. Ev dengê çirkeçirkê dengê naqosê ye ji bo malbatên wekî yên me. Ev
dengê çirkeçirkê û dengê naqosê eynî ye di fîlm de. Ber bi dawiya fîlm.
Gundiyek li naqosê dide: “Tirk tên! Tirk tên!” Min ev fam kir: Tirk tên,
birevin. Hûrra. Ji bo malbatên me dengê çirkeçirka saetê ev e: Ka wan pîlan
derxe, we îmana me bir.
Keçikek
heye, birayê wê pereyên wê vedişêre. Piştî çar rojan dara pereyan dê şîn bê
Xwedêgiravî. Dara pereyan şîn nabe. Gotina pêşiyan ya Macaran. Ev keçika
me, Estike jê re dibêjin, xuya ye çav berdaye şairtiyeke mezin. Lê şairtiyeke
çawa? Diçe belaya xwe bi pisîka xwe dide, pê re şer dike. Yanî tu li kû pisîk
li kû ji bo Xwedê? Bifikire Borges ji gora xwe radibe bi Jan Jîndarê çîroka
Şarman re şer dike? Rebena pisîka me di nav lepê vê keçka me de diperpite,
keçka me dibêje “ez ji te bihêztir im”. Nikare bi birayê xwe dibeze pisîkê.
Ev jî gotina pêşiyan ya Macaran e. Herî dawî jehra mişkan dide pisîkê, wê
dikuje. Piştî ku dibîne dara pereyan şîn nehatiye, çareyek di dest wê de namîne
ji bilî xwarina jehra mişkan. Întixara şairên mezin serkeftin e lê ya wan trajedî ye.
Fîlm
têra xwe hêdî diherike, xuya ye ev êdî bûye uslûb ji bo Tarr. Êdî Tarr bi saetan
tenê pencereyekê jî nîşanî min bide, ez aciz nabim. Detay ji bo wî gelekî muhîm
in, di detayên biçûk de wekî wî em jî dialiqin û dimînin. Honaka fîlm ez ecêb
hiştim, ji focusa çend lehengan ji nû ve min li fîlm temaşe kir lê piştî
ku eynî sehneyan em ji nêrîna kesekî din dibînin. Wekî ya ji dûrbîna Doktor,
piştre ya ji çavê Estike, piştre ya ji çavê Mîrê me yê çeleng, miriyê ji gorê
rabûyî, şairê mezin, Îrîmas û yawerê wî. Vegera miriyan jî bi qasî mirina wan
miezem e.
***
Fîlmê bê: A Torinoi Lo - Béla Tarr
0 yorum: