.png)
33. The Elephant Man (1980): Sûretê Dayikê
Wekî
fîlmê din, di vî fîlmê Lynch de jî, dîmena ewil û ya herî dawî eynî ye û em di
nav fîlm dikarin heman dîmenê bibînin û wateyekê bi vê dîmenê bidin. Vê carê
wêneyê jinekê li ber me ye. John Merrick gava li wêneyê dêya xwe dinere, her
eynî wêne bi ber çavê me dikeve. Dayik her çiqasî ne xuya be jî, siya wê her li
ser kurê wê ye. Fîlmekî di bin siya dayikekê de.
Lynch
çîroka fîlmê xwe ji çîrokeke rastî digire. Ji çîroka Joseph Merrick. Bi awayekî
din, fîlmekî biyografîk e. Lê helbet, derhêner jî hin tiştan li çîroka heyî kêm
kiriye û zêde kiriye.
 |
| John Merric |
Fîlm
çîroka John Merrickê bîst û yek salî dibêje ku ev xort ji ber nexweşiyekê, laşê
wî, serê wî ketiye ber dezenformasyonê û loma jê re dibêjin Fîlemêr. Doktorekî
bi navê Frederick Treves bi tesadûfî rastî John tê û wî ji xwediyê wî digire û
li nexweşxaneya xwe bi cih dike û odeyekê didiyê. Ew li vê odeyê dikeve xewa
mirinê.
Lynch
her çiqas di ser rewşa John re nîşan dide ku mirov û civak çiqasî durû ne li
hemberî hev û her kes teqlîda hev ya bi awayekî ne û hewl didin egoya xwe têr bikin
û qezenc û menfaetekê bi dest bixin jî, ew jî teqlîdeke din ya van mirovan e, û
em temaşevan jî bi temaşekirina xwe teqlîdeke din ya din ya din ya din ya van
mirovan e, û em di nav dinyayeke teqlîdan de dijîn.
John
Merrick ji ber ku difikire laşê wî, serê wî ne wekî mirovên din e, xwe sûcdar
dike, xwe biyaniyî laşê xwe dike (mesela eynik, ji eynikê ditirse û gava
nobedarek eynikê dide ber rûyê wî, ev jê re dibe êşkenceyek), xwe kêmtir
dihesibîne, li ber dêya xwe fedîkar dimîne ku kurekî weha “ew xeyalşikestî
kiriye”.
Xwediyê
wî, li sîrkan wî nîşan dide, bi lêdanê, bi her tehdeyê nîşanî wî dide ku John
ne ji wan e û ji ber vê jê re dibêje “xezîneya min.” Doktor jî pêşî li dû
menfaetê xwe ye, ew bi miayenekirina wî re astekê li asta xwe zêde dike, li ber
çavê hevkarên xwe mezintir dibe û di ser wî re qezencekê bi dest dixe.
Lê
Doktor gava li odeyeke nexweşxaneyê John bi delalî dide xwedîkirin jî, ji xwe
dipirse, gelo ew jî wekî xwediyê John e, wekî wî li şûna başiyê xirabiyê pê
dike, tenê ji bo kariyera xwe lê dinere? Tevî ku jina wî jê re dibêje tu ne
xirab î jî, lê tu xirab î Doktor. Tu jî eynî wekî xwediyê wî xirab î. Tu û
nexweşxaneya te li pey navekî ne.
Tu
jî weha yî Kendala hunermenda mezin ya Îngilîzan. Tu Romeo yî, tu ne fîlemêr
î, çi ye? Tu kê dixapînî? Tu xortekî cara ewil dibînî û bi hemû eleqeya xwe
xeyalên wî binpê dikî. Tu nahêlî ew bibe kesekî ji rêzê. Ew li ber gef û gurên
xwediyê xwe jî ne ji rêzê bû, û niha li ber vê eleqeya “germ” jî ne ji rêzê ye.
 |
| John Merric û Frederic Treves |
Heger
serê John ne weha bûya ew hemû sosyete nedihatin serdana wî û bi hin hîsên
sexte pesn û gotinên xweş ji bo wî rêz nedikirin. Ew bi nîşandana mirvovbûna
xwe nemirovbûna xwe nîşan didin. John çawa ku eleqeya xwediyê xwe nedixwest,
eleqeya weha jî naxwaze. Ne eyb e ku Kendal li hola şanoyê hemû sosyeteyê
radike ser lingan û li hemberî John ji bo wî didin çepikan. Ev hemû ji ber “ser”ê
John e. Ew bi her awayî li nav çavê John dixin ku ew ne ji wan e, loma ev hemû
eleqe ji bo wî ne. Hinek bi lêdanê hinek bi xweşkirinê dibêjin, tu ne ji me yî.
Ma
John nizane ew bi her awayî li dervê civatê ye? Bi israr ji Doktor re dibêje
hevalê min, lê Doktor çiqas hewl dide jî nikare jê re bibêje hevalê min. Ew bi
awayê “hûn” gazî John dikin.
Lynch
jî ne kêm î Doktor e. Em jî ne kêmî Lynch. Û belkî xwendevanên vê nivîsê jî, ne
kêmî xwediyê vê nivîsê. Her kes bi awayekî dide dû şopa hevdu. Mîrateyek heye,
û mirov nikarin xwe jê xilas bikin.
Tekane
hevalê John belkî jî ew maketa wî ye, ku li ber katedrala li hemberî pencereya
xwe çê dike. Piştî ku diqedîne, li ser dinivîse John Merrick. Bi ser ketim,
dibêje John. Êdî amade ye eynî wekî mirovê di resmê hemberî xwe de, xwe dirêj
bike, serê xwe dane û raze, bo xeweke edebî. John ji ber serê xwe nikaribû serê
xwe daniya ser balîfê, loma serê wî li ser çokê, her radiza. Razana li ser
balîfê ji bo wî mirin bû, dizanibû. Lê piştî her serkeftinê, mirinek ji xwediyê
wê re dimîne. Ew li mirina xwe xwedî derdikeve, li ber guhê wî helbesteke bi
dengê dêya wî, li ber çavê wî, çavên xweşik yên dêya wî.
0 yorum: