.png)
8. Ichiban Utsukushiku (1944): Bilindbûna Propagandayê
Piştî
dengvedana fîlmê ewil yê Kurosawa, Sugata Sanshiro (1943), hêzên behrî
yên Japonyayê jê dixwazin ew bi Zeroyên balafirên şer fîlmekî macerayî yê mezin
bikişîne. Zero ew balafirên şer yên Japonyayê ne ku pîlotên Emerîkî gelekî jê
ditirsin û ji wan re dibêjin “cinawirên reş”. Qesta wan ji van balafiran ew bû
ku Kurosawa fîlmekî propagandayî bikişîne ku tê de ruhê şer yê Japonan bê
pîrozkirin û bilindkirin. Kurosawa tevî ku ji wan re dibêje “ez dê bifikirim”
jî ev proje tê jibîrkirin û ew li şûna vê projeyê fîlmê xwe yê Ichiban
Utsukushiku (1944) dikişîne ku çîroka komek keçên Japonyayê ye bi dilxwazî li
fabrîkayeke optîkê ya leşkerî dixebitin.
Di
vî fîlmî de propagandayeke bilind ya şerê Japonan heye û di gelek cihên
fabrîkeyê de sloganên li ser alayan hatine daleqandin. Di yekê de dibêje “kesên
di şer de mirî bila bibin rêberê te”, “ev der jî meydana şer e”. Qala
tunekirina Emerîka û Îngilistanê tê kirin. Hemû kes bi yek awayî di xizmeta
şerê welatê xwe de ne, hemû gelek baş in, dilsoz in û şev û roj xema leşkeran
dixwin. Mesela Tsura Watanabeya seroka koma jinan serê xwe qet ji ber
mîkroskopa xwe ranake û gava ji ber nabaldariyeke biçûk perçeyekî şaş dikeve
nav karê wê, xew bi çavê wê nakeve û heta sibehê li cihê kar dimîne ji bo ku vî
perçeyê şaş rast bike, çimkî perçeyekî biçûk jî li gor wê dikare bibe sebeba
mirina leşkerên wan. Keçeke nexweş bûyî tevî ku naxwaze biçe malê jî bi zorê wê
dişînin, keçeke nexweş nexweşiya xwe vedişêre, keçeke ji ban ketî û birîndar
bûyî bi hêviyeke mezin dilê hevalên xwe xweş dike ku dê vegere vî karî, tevî ku
dêya Watanabeyê dimire jî ew naçe teziya dêya xwe. Ev hemû ji bo xema welatê
wan e, ji bo leşkerên wan, ji bo ku welatê wan li hember welatên din bi ser
bikevin. Lê meriv ecêb dimîne, ma qey kesek jî dernakeve ku bibêje canê min ji
vî şerî şîrîntir e û ji fabrîkeyê bireve (mesela min meseleya cehşî û xayintiyê
jî di vî fîlmî de nedît, niza’ ev mesele li cem wan tune ne)? Na. Ev propaganda
ye çimkî, di propagandayan de em her tim baş û bê qisûr in, yên ne ji me xirab
û tevde qisûr in.
Stephane
Prince tespîteke xweş dike. Dibêje mijara xizmet û oto-dîsîplînê di navenda vî
fîlmî de jî heye. Koma jinan bi oto-dîsîplîneke xurt dixwazin xizmeta şerê
welatê xwe bikin. Tevî ku kotaya wan nîviyê yê mêran e li xwe dananin ku ji
mêran kêmtir bixebitin û vê kotayê derdixin 3/2yê mêran. Şev û roj bêsekin
dixebitin û her yek wekî bi hev re di nav pêşbirkekê de ye, kî zêdetir bixebite
heçku ew birûmettir e, ji welatê xwe bêhtir hez dike, her wekî ku deh leşkerên
dijmin kuştibin. Mesele gava dibe xizmet, zeîfî êdî li cem wan bêrûmetî ye,
jinek jî be li gor wan, çênabe ku kêmî mêran be. Seroka wan berevajî gelek
serokan, serokeke dilpak e, optîmîst e, ji hemû jinên din hez dike, jinek
gotineke xirab jî jê re bibêje deng nake, serê xwe xwar dike. Lê ev halê wê
dike ku hikmê li hemû jinan bike. Ev xizmet û oto-dîsîplîna kesan dike ku ew
bigihîjin armanca xwe. Lê rastî jî weha optîmîst e gelo? Bawer nakim. Rewşa
Japonyayê ya wê serdemê li ber çavan e.
Her
çend wekî wî nefikirim jî, Kurosawa ji bo vî fîlmî dibêje: “Ne fîlmekî zêde xwedî
îddia bû lê li ber dilê min fîlmê min yê herî bi qîmet e.” Kurosawa diyar dike
ku destpêkê fikiriye vî fîlmî bi awayekî dokûmanter çê bike. Xwezî ev fîlm
dokûmanter bûya, ji bo mijarên weha çareya herî baş dokûmanter in. Belkî jî
Kurosawa bi vî fîlmî jina di heyata xwe de peyda kir loma li ber dilê wî yê
herî bi qîmet e. Kurosawa piştî vî fîlmî bi Yaguçi Yoko re dizewice û hûn
dizanin ev jin kî ye? Bibêjim. Tsura Watanabeya seroka koma jinan e. Serok-mêrên
sînemayê bi serok-jinên sînemayê re dizewicin. Ev jî dibe hevserokatî gelo?
***
Fîlmê bê: Yoidore Tenshi - Akira Kurosawa
0 yorum: