Ferhenga Şer û ya Amrazan ji Kovara Ronahîyê (II)


Di vê beşa duyem de ji hejmarên navbera 8 û 17an ên Ronahîyê 67 peyv hatin berhevkirin û ravekirin. 

Ronahî, hj. 8.

Ferhenga Şer û ya Amrazan ji Kovara Ronahîyê (hj. 8-17)


Hejmar 8:

wasteya guhastinê: amûrên wek trên, likomotîv hwd. ku dikare tiştekî ji cihekî biguhêzîne cihekî din.
- “Ev du sê saet jî bi xurtî û piraniya wasteyên guhastinê bi dest dikevin.”

bombarana hewayî: bnr. bombardimana hewayî.
- “Diçû Londrê û şîret li xelkê dikirin ko bi çi awayî xwe ji bombaranên hewayî biparêzin.”

polîsxane: avahiya ku polîs lê dimînin.
- “Dr. Tod di polîsxanê de; digote mifetişê polîsê”

civata arîkariyê ji bo ehaliyan: saziya ku karê wê alîkariya mirovan e ji ber rewşa xirab û karesatan. tr. sosyal yardımlaşma kurumu. 
- “Di wê tanga bajêr de sê xanî hilweşiya bûn û ji lebatên civata arîkariyê ji bo ehaliyan çar peya hati bûn kuştin.”

civata midafeha ehaliyan: saziyên ku di rewşên wek şer û karesatê de hewl dide can û milkê însanan biparêze. tr. sivil savunma kuruluşu.
- “Herwekî hon dizanin jina min di xaça sor û di civata midafeha ehaliyan de dixebite.”

xeberdox: axêver, spîker.
- “Li gora gotina xeberdoxên emêrîkanî ev tevdîreke ihtiyatî û ji ber ihtimala hin hereketên elemanan e.”

sef: xet, alî. tr. saf
destbombe: bombeya destan. tr. el bombası.
topçî: pisporê bikaranîna topan. tr. topçu.
- “Sarc di nav sefên dijmin re xwe gihande betariyên neyar û bi destbombeyên xwe bera topçiyan da û ew revandin.”

darûbest: darê, textê ku pê birîndar tên barkirin. tr. sedye.
- “Sarc vê carê hêj bêtir mêranî şanî da lê piştî êrîşê darûbestekê ew vegerande qerargehê. Sarc birîndar bûbû.”

şargeh: veşargeh. cihê ku lê tê veşartin. kozik. çeper.
- “Herkes gihaştibû şargeha xwe û li hêviya emirê dagirkirinê dima.”

zabitê mesafepîv: zabitê ku derheqê mesafeyan çûn û hatinê de agahiyan dide.
- Zabitê mesafepîv dida zanîn ko ji Maltayê re hêj 160 mîl mane; îşê çend saetan.”

birca dîdevaniyê: birca ku di keştiyan de ji bo çavdêriyê tê bikaranîn.
- “Di vê navê de birca dîdevaniyê dida zanîn ko ji dûr ve cenkeştiyên dijmin xuya dikirin.”

dîdevan: çavdêr. tr. gözcü.
- “Di klîşa me de dîdevanên topçiyan di kûrahiya ezmên de li balafirên neyar digerin.”


Hejmar 9:

nexweşerebe: siwareya ji bo nexweşan. ambûlans.
- “Yek ji nexweşerebeyên Emerîkanî di Sûriyê de.”

motorbot: wesayiteke behrê ku bi  motorê dixebite.
- Motorboteke emêrîkanî ji Gwadel-kenalê diçû girava Floridayê.”

nêregah: cihê ji bo çavdêriyê. tr. çanaklık.
- “Dîdevanê me, ji nişkekê ve terka nêregaha xwe da û li me vegeriya.”

bilindpaye: rutbeya zêde.
- “Eve zabitekî bilindpaye.”

lebatên destkut: lebatên wek dest û lingên sun’î, çêkirî ji bo kesên bê dest û ling. tr. protez.
- “Lê îro fena nû ji wan mirovên seqet re dest û lingên darîn û hesinîn çêdike û ew mirovên ha gelek caran bi wan labatên destkut yanî sinhî bi karê xwe ê kevin radibin.”

tifika gazê: ocaxa ku bi gazê dişuxule û xwarin li ser tê çêkirin. tr. gaz ocağı.
- “Mêrê min xwe dahelandiye ser tifika gazê. … Şirikên gazê vekirî bûn.”

gaza hewayî: gaza ku ji komirê çêdibe û bo germ û ronahiyê tê bikaranîn.  tr. havagazı.
- “Ji ber ko destên xwe dabû mêrê xwe û ew bi gaza hewayî kuştibû.”


Hejmar 10:

nexweşnêr: kesên ku di nexweşxaneyan de li nexweşan dinêrin û alîkariya hemşîreyan dikin. tr. hasta bakıcı.
- “Onya piştî ko mezin bû çûye Swîçreyê û di xestexanekê de bûye nexweşnêr.”

naxuda: kaptanê keştî û noqaran.
- Naxuda yanî keptanê noqara emêrîkanî di radyowa Nûyorkê de biserhatiya xwe qise kiriye.”

bombeya binavîn: bombeya ku di bin avê de tê teqandin û li noqaran tê dan. tr. sualtı bombası.
- “Niho bertorpiyorên dijmin bombeyên xwe ên binavîn wê berdana me.”


Hejmar 11:

sergevaz: rêber, mezinê dewletê. tr. devlet büyüğü, önder. fr. chef, chef d'Etat. îng. chief, Head of State. (R.K.)
nimînende: nûner. tr. temsilci, delege. fr. représentant, délégué. îng. representative, delegate. (R.K.)
- “Klîşa jorîn sergevazê Fransa Şerevanî genêral de Gol û nimînendeyê wî genêral Kotrû nîşan dide.”

qorgirtî: di rêzê de. di hazirê de.
- “Eskerên emêrîkanî qorgirtî silavan li wan dikin.”

mija sinhî: mija çêkirî. tr. yapay sis. sis bombası.
- “Dinya zelal dibû, min dora xwe çêtir didît, mija japonan a sinhî jî belav bûbû.”

şefqeya rojşikên: şefqeya ku nahêle tav bide rûyê însan. tr. güneş şapkası.
- “Gava hêsîr li vaporê siwar bûn, bi lingên wan ve solên sehrayê û li serê wan şefqeyên rojşikên hebûn.”

rotikên hesinî: hesinên zirav î dirêj. tr. demir sırık.
- “Li cem hêsîran silehine neadetî hatine dîtin: lingên kursiyan, rotikên hesinî, kêrên xwarinê.”

cihetnima: pisûla. cihnûma.
- “Li me bûbû nîvê şevê û cihetnima jî nema dişuxulî.”


Hejmar 12:

hêsîrgah:  cihê ku hêsîr lê dimînin.
- “Min dizanibû ko heta çend rojan japoniyann di heqê me de qerareke qetî dê bidana û bivê nevê ez jî ezê vegeriyama hêsîrgahê.”

rewjok: amrazek e ji bo kolandinê.
- “Xortine ingilîzî yên ko di tersaneyên Ingilterê de dixebitin, bi rewjokan hewdê filûqekê dikolin.”

şeşagir: sîleheke bi şeş gulleyan. şeşar. şeşderb.
tiving: cureyek sîleha dirêj. tr. tüfek.
- “Min dît ko du canbêzar bi kincên şidandî û şeşagirê her yekî ji wan di ber tilê wan de û singo bi serê tivingan li ber min sekinîn.”

balafirên behrî: balafirên ku dikarin ji ser behrê jî bifirin û li ser behrê jî dakevin.
- Balafirên behrî ên Ingilîzî di hefadiya peravên Ingilistanê de.”

serberz: bilindpaye.
- “Rojekê serberzekî ji leşkerên general Lo sendûqa şîraniyê şikand û hemî xwar.”

keştiyên serbestiyê: vaporên 10500 tonî.
- “Di nav wan de nemaze vaporên 10500 tonî hene ko emêrîkanî ji wan re “keştiyên serbestiyê” dibêjin.”

tonela binbehrîn: tonela ku di bin behrê re derbas dibe.
- “Japonan ji mêj ve dixwest her du giravên xwe ên bingehîn Honde û Kiyoçiyoyê bi toneleke binbehrîn bigehînin hev.”

timatîka-elêktrîkî: sîleha otomatîk a bi elektrîkê dixebite.
- “Qewetên mihwerê di qada şerê Ûris de mitralyozeke welê bi kar êxistine ko ew timatîka-elêktrîkî di deqîqê de 3000 berikî ber dide.”

xeberguhêz: kesê ku xeberan diguhêzîne xwendev/guhdar/temaşevanan. nûçegihan.

êrîşvan: kesê ku karê wî êrîşkirin e.
- “Her çar xulaman jê ra tifing dadigirtin û wî jî her bi singa neyarên êrîşvanî da vala dikirin.”

nîşandar: kesê ku bi sîleh an jî amrazeke din li nîşanê dide. pisporê nîşanê. tr. nişancı.
- “Bi qasî ko Mist-Awik mêrekî çê bû; ewçend jî nîşandarekî xedar bû.”


Hejmar 13:

mîtralyozkêş: kesê ku karê kişandina mîtralyozê dike.
- Mîtralyozkêşê balafireke Brîtanî.”


Hejmar 14:

rêhesina binerdîn: rêya hesinê ya ku di bin erdê re derbas dibe.
- “Di wextê bombarana Londrê de hin rêhesinên binerdîn xerab bûbûn.”

taxok: amrazek e ku pê tişt tên şemitandin. tr. kızak.
- “Vaporeke Emêrîkanî li ser taxokê.”


Hejmar 15:

polîsê çobidest: polîsê bi jop.
- “Hingê li Efrîqayê hesêb eskerên ingilîz nîn bûn; ji polîsên çobidest pê ve.”

topa berbalafir: bnr. topa balafirşikên.
- “Lê herçî topên berbalafir qey lal bû bûn û zimanê wan nema digeriya. Çend derb berdane me û hew.”

aletên agirkuj: aletên ku pê agir tê vemirandin. tr. yangın söndürücü.
- “Hinan ji me depê balafirê qul kir û aletên agirkuj bera şewatê da. Lê bêfêde; ji ber ko agir ji me bi dûr bû.”

dolaba daketinê: dolaba ji bo daketina balafirê tê xebitandin (??)
- “Motora milê çepê hatibû hingaftin, dolabên daketinê jî xesarzede bûbûn. … Me dolabên daketinê bi nepexeke ihtiyat nepxandin.”

vedêt: (?)
- “Topên vedêteke Emêrîkanî.”

vapora petrolkêş: vapora ku petrolê ji cihekî vediguhêze cihekî din.
- “Wê noqavê di dûrahiya peravên Norvêjê de vaporeke elemanî e petrolkêş binav kiribû.”


Hejmar 16:

kevankêş: kesên di şer, nêçîr hwd. de kevanê bi kar tînin. hosteyê kevanê.
- “Di kevankêşiyê de tu kesî pê nedikarî.”

çavşkênandin: propaganda.
- “Nemaze di vî şerî de, bi derewan çavşkênandin –propagande- roleke mezin leyistiye.”

silehbidest: xwedansîleh, sîlehkirî.
çakûçbidest: xwedançakûç, bi çakûç.
- “Dema ko eskerine silehbidest di eniyan de şer dikin, di pişt eniyê de eskerine çakûçbidest di fabrîkan de, xebateke zor dixebitin û ji wan re çekan çêdikin.”

topa bertang: bnr. topa tangşikên.
- “Gelek caran tangên dijmin bi qasî  topên fransizan ên bertang hebûn.”

sondxwarî: di herba duyem a cîhanê de, dewletên Mutefîq. hevalbendên Ingiltereyê. tr. müttefik devletler.
- “Noqavên elemanî li behirên dinyayê belav bûbûn û bera vaporên sondxwariyan didan.”

kelehvan: parêzvanê kelehê.
- “Bi tenê kelehin hatine dîtin ko kelehvanî xeta mihaserê qelaştine û xwe gihandine giraniya ordiwê.”


Hejmar 17:

serxwerabû: serhildêr. asî.
gerana xweser: rêveberiya taybet. walîtî. tr. (il) özel idaresi.
- “Hikûmeta tirk ji bo aşkirina serxwerabûyan, di bin serekiya Hemedoyê Birho da geraneke xweser (îdare î xisûsiye) dabû xelkê Sasûnê.”

tilînivîs: daktîlo (?)
- “Rêzker li ber aletêkê wek tilînivîsê rûdine û bêî ko destên xwe bide tîpan wan rêz dike.”

motorbota torpîlavêj: amraza ser behrê ku torpîlan diavêje.
- “Di dora wan de torpiyor û bertorpiyor û motorbotên torpîlavêj dihatin.”

cengcû: hezkerê cengê, lêdanê.
şerker: kesê ku her tim şer dike.
- “Çawan kurd bi cengcûyî û şerkerî hatine nasîn, welê jî bi nêçîrvaniya xwe e dilgeş in.”  

xençerhingêv: kesê bi xençerê lê dide, birîndar dike, dikuje. pisporê xençerê.
- “Heke nêçîrvan î xençerhingêv be, bi du xençeran perda dil diçirîne û davêje erdê.”

berhicûm: rikêfkirin, êrîşbirina ser sefên dijber.
- “Qewetên rûsî di nîvroyê Donez de, ji Seretov û Esterxanê rabûn berhicûmê û elemanan bi şûn de vegerandin.”
                       
***
              

Beşa Yekem: Ferhenga Şer û Amrazên Şer ji Kovara Ronahîyê (I)

inanolo

Înanolo yekem kes bû ku ket xewna Evdalê Zeynikê. Piştî vê xewnê wî êdî wer bawer kir ku dê Evdal hişê xwe berde û bi çol û çeperan keve. Lê mixabin a dilê wî nehat milê wî û Evdal bû dengbêjekî tam î temam. Heta demeke nêzîk jî me nedizanî ka aqûbeta Înanolo çi bû, bes vê dawiyê li gor belgeyeke M. Malmîsanij bidestxistî, Înanolo ber bi dawiya temenê xwe ve çer ku ji kerê ketiye miriye û di bêrîka êlegê xwe de notek ji hezkiriyên xwe re hiştiye: “Jehr tê de be."

0 yorum: